Il paradiso dei suonatori – Ο παράδεισος των μουσικών

di Ettore Castagna
Traduzione dall’italiano al greco: Phaidon Hadjantoniou
Μετάφραση από τα ιταλικά · Φαίδων Χατζηαντωνίου

Nicos tu sei di sicuro nel paradiso dei suonatori.
Se devo pensare a un grande suonatore di lira penso a te.
Niente a che vedere con la lira muscolare e nevrotica che certe volte si sente in giro.
E nemmeno con la lira new age.
Tu eri un suonatore della Tracia. La tua era la lira trakiotika. Ma poi suonavi tutto.
Ti ho sentito fare una volta anche un cifteteli. Ahi ahi ahi…
Quando mi hai chiesto di portarti una lira dalla Calabria per me fu tutta una sorpresa. Io venivo in Grecia, venivo in Tracia come un pellegrinaggio. Io cercavo in te le mie radici.

Ad Aya Ilèni certe volte i vecchi mi chiamavano per strada: “Vieni qui italiano, di dove sei? Calabrese? Allora sei greco… Inginocchiati… “ E mi benedicevano con le mani sulla mia testa. “Non dimenticare che è una la nostra radice”.
Allora io mi alzavo e continuavo a muovermi in quei giorni di festa, col cuore sbriciolato dalla tenerezza. Era casa mia quella… sì, lo era…
All’inizio quell’italiano un poco pazzo che ti guardava e voleva imparare il suono trakiotiko ti dovette sembrare molto strano. Il mio greco è quello che è ma ci siamo capiti sempre.
Sono venuto tre volte ad Aya Ilèni per la festa. L’Anastenaria… sì…
Il primo anno già volevi una lira calabrese e io te la promisi per l’anno dopo.
Mi ricordo bene quando te la portai che mi aspettavi in piedi sul portico della tua casa.
Eri impaziente. Tirasti fuori lo strumento dal suo imballo e dicesti “I mana…”
“I mana”… “La madre”. La mia lira? Ma come? Io credevo fosse la tua…

Io che correvo correvo per trovare le mie radici in te. E tu senza muoverti da casa mi dicevi che la radice ero io. L’occhialuto antropologo italiano con una macchina fotografica, un dat, i sandali un po’ sfondati e una lira calabrese in valigia, tutta scorciata di viaggi e suonate.
Non posso dimenticarti.
Non posso dimenticare almeno i dieci nomi diversi delle polpette in greco che mi hai detto, ridendotela davanti alla griglia accesa. Nel fumo di carne arrostita. E poi tutto il discorso da filosofo della cucina. Ogni carne vuole un carbone diverso. Mi raccomando non sbagliare!
Non posso dimenticare la frittata di otto uova che mi offrì tua moglie il primo giorno che ti venni a trovare.
Otto uova! Io dissi “Kyria Theodora… Otto uova forse sono troppe…” Otto uova a un italiano abituato alle uova del supermercato? Ma lei non si scompose: “No, sono buone perché sono delle nostre galline, mangia figlio mio…”
La tua casa è sempre stata una festa. Il tempo insieme era per te come sacro.
Io ti ricordo sempre con la lira in mano. Anche quando mangiavi.
Oggi tuo figlio Theodoros me lo ha raccontato.
Lo hai lasciato fra le tue ultime volontà: Quando tornerò ad Aya Ileni devo essere ospitato a casa tua. Che quella, per il cuore, è la mia casa.
Allora sono andato a cercarmi le tue foto.
Come sempre si fa per ricordare. Grazie, per la nobiltà del tuo cuore.

In memoria di Nicos Strichos, Aya Ilèni, 1932-2010

Νίκο, εσύ σίγουρα βρίσκεσαι στον παράδεισο των μουσικών. Όταν πρέπει να σκεφτώ κάποιον μεγάλο δεξιοτέχνη της λύρας, σκέφτομαι εσένα. Καμία σχέση με την μυώδη και νευρική λύρα που κάποιες φορές ακούμε στη γύρα. Και ούτε με την λύρα του new age. Εσύ ήσουν ένα λυράρης από τη Θράκη. Η λύρα σου ήταν θρακιώτικη. Αλλά όμως έπαιζες τα πάντα. Κάποια φορά σε άκουσα να παίζεις κι ένα τσιφτετέλι. Αχ αχ αχ… Όταν μου ζήτησες να σου φέρω μια λύρα από την Καλαβρία, για μένα ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Εγώ ερχόμουν στην Ελλάδα, ερχόμουνα στη Θράκη σαν σε προσκύνημα. Εγώ έψαχνα σε σένα τις δικές μου ρίζες. Στην Αγία Ελένη μερικές φορές οι γέροι με φώναζαν στον δρόμο. Έλα εδώ, Ιταλέ, από πού είσαι; Καλαβρός; Μα τότε είσαι Έλληνας… Γονάτισε… Και με ευλογούσαν. «Εμείς έχουμε την ίδια ρίζα, μην το ξεχνάς». Τότε κι εγώ σηκωνόμουν και συνέχιζα να περιφέρομαι σ’ εκείνες τις γιορτινές μέρες με την καρδιά μου να συντρίβεται από τρυφερότητα. Το σπίτι μου ήταν εκεί… ναι, το σπίτι μου…
Στην αρχή, εκείνος ο τρελούτσικος Ιταλός που σε κοιτούσε και ήθελε να μάθει τον ήχο τον θρακιώτικο, θα έπρεπε να σου φαινόταν πολύ περίεργος. Τα ελληνικά μου είναι αυτά που είναι, αλλά εμείς συνεννοούμασταν μια χαρά.. Ήρθα τρεις φορές στην Αγία Ελένη για το πανηγύρι. Για τα Αναστενάρια, ναι…Την πρώτη κιόλας χρονιά ήθελες μια λύρα καλαβρέζικη κι εγώ σου την υποσχέθηκε για την επόμενη χρονιά.
Θυμάμαι καλά όταν σου την έφερα που με περίμενες όρθιος στην εξώπορτα του σπιτιού σου. Ανυπομονούσες. Έβγαλες έξω το όργανο από το περιτύλιγμα και μου είπες «Η μάνα…»
“I mana”… «Η μάνα». Η λύρα μου; Μα πώς; Εγώ νόμιζα ότι ήταν η δική σου…
Εγώ, που όλο έτρεχα για να βρω τις ρίζες μου σε σένα. Κι εσύ, χωρίς να κουνηθείς απ’ το σπίτι σου, μου έλεγες ότι η ρίζα ήμουν εγώ. Ο γυαλάκιας Ιταλός ανθρωπολόγος με τη φωτογραφική μηχανή, με το dat, με τα σανδάλια του μισοχαλασμένα και μια καλαβρέζικη λύρα στη βαλίτσα, ταλαιπωρημένη από τα ταξίδια και τις δοξαριές.
Δεν μπορώ να ξεχάσω την τηγανιά με τα οκτώ αυγά που μου πρόσφερε η γυναίκα σου την πρώτη μέρα που ήρθα να σε βρω. Οκτώ αυγά! Εγώ είπα, «Κυρία Θοδώρα… Οκτώ αυγά ίσως είναι πολλά…»
Οκτώ αυγά για έναν Ιταλό συνηθισμένο στα αυγά του σούπερ μάρκετ; Αλλά εκείνη ατάραχη: «Όχι, είναι καλά γιατί είναι από τις κότες μας, φάει παιδί μου…»
Το σπίτι σου ήταν πάντα μια γιορτή. Ο καιρός που ήμασταν μαζί ήταν για σένα σαν ιερός. Εγώ σε θυμάμαι πάντα με τη λύρα στο χέρι. Ακόμα κι όταν έτρωγες. Σήμερα, ο γιος σου ο Θόδωρος μου το διηγήθηκε. Ανάμεσα στις τελευταίες σου επιθυμίες ήταν κι αυτή: Όταν ξαναγυρίσω στην Αγία Ελένη πρέπει να φιλοξενηθώ στο σπίτι σου. Επειδή αυτό, από καρδιάς, είναι το σπίτι μου. Τότε πήγα, λοιπόν, να ψάξω τις φωτογραφίες σου. Όπως κάνουμε πάντα για να θυμηθούμε. Σ’ ευχαριστώ, για την ευγένεια της καρδιάς σου.